Een spoorloze aanwezigheid: waarom herinneringen gedeeld moeten worden

“Life can only be understood backwards; but it must be lived forwards.” – Søren Kierkegaard

Het geheugen is de lijm waarmee foto’s bevestigd worden aan de muren van de kamers van ons verleden. Met het verstrijken van de tijd kan de kracht van de lijm afnemen, de lijstjes kunnen scheef gaan hangen waardoor je de beelden vanuit een andere hoek beziet, of ze vallen in hun geheel van de muur.

Verandering vastleggen

Ben je ooit een oude doos tegengekomen waarna je uren hebt doorgebracht met het doornemen van oude bezittingen: brieven, verjaardagskaarten, foto’s? Herinneringen ophalen kan een van de meest onvoorspelbare en spannende genoegens van het leven zijn. Het kan een realisatie opleveren, hoe ver je bent gekomen, hoeveel je bent veranderd of niet. De overweldigende eenheid van jezelf en je verleden, heden en je toekomstdromen.

In zijn toneelstuk The Cocktail Party schrijft T.S. Eliot:

“We die to each other daily. What we know of other people is only our memory of the moments during which we knew them. And they have changed since then.”

Onze herinneringen aan anderen zijn gebaseerd op de korte ontmoetingen die we met hen hebben. Iedere keer zien we ze als herboren en elke keer dat we ze verlaten zullen zij ophouden te bestaan.

We veranderen elke dag en daarom is het nog belangrijker dat we er zaak van maken onszelf nu vast te leggen. Om herinneringen te bewaren voor onze familie, onze kinderen en kleinkinderen en, als de lijm los begint te laten, ook voor onszelf.

Een vergankelijk heden

Toen mijn grootmoeder stierf, kwam ik meer over haar te weten gedurende de paar uur durende begrafenis dan tijdens de rest van mijn leven. Voor mij voelde dat diep triest. De predikant, voor mij (en mijn grootmoeder) een vreemde, wist meer over mijn grootmoeder dan ik. Hij las notities van een vel papier voor, korte herinneringen die mijn moeder en haar broers en zussen verzameld hadden. Wegens verschillende redenen had ik haar al vijftien jaar niet meer gezien. Mijn scherpste herinnering aan haar zou die van de begrafenis zijn en dat is niet hoe iemand herinnerd wil worden of hoe iemand anderen wil herinneren.

We moeten in het heden leven, zegt men. Het leven in het heden kan plezierig zijn, reinigend en bevrijdend, maar uiteindelijk kortstondig. Als we geen tijd stoppen in het herinneren en vastleggen ervan, dan riskeren we een aanwezigheid zonder spoor achter te laten. We riskeren dat onze kleinkinderen nooit echt zullen weten wie we waren en waar we voor stonden. Herinneringen moeten gedeeld worden, ze ophalen en reflecteren dwingt ons om buiten en verder dan het heden te bestaan.

We denken dat we altijd in staat zullen zijn om te herinneren, maar er kan een ontwrichtend moment komen dat we ons realiseren dat dit niet het geval is. We zullen moeite hebben met het terughalen van details of data, gezichten of emoties.

Geheugen spam

Liever dan te vertrouwen op ons brein, vertrouwen we op e-mail zoekmogelijkheden voor het terughalen van conversaties uit het verleden of Google voor oude recepten en remedies en Facebook voor de mensen die we ooit kenden en evenementen waar we geweest zijn. Ons geheugen is een tweederangs instrument aan het verworden, onbetrouwbaar en tijdrovend vergeleken met wat computers ons binnen seconden klinisch en accuraat kunnen vertellen.

Wordt ons brein onnodig belemmerd door advertenties, onevenredige focus op het leven van anderen en een algehele over-stimulatie? Of zijn ons brein en cognitief geheugen hard aan het werk om zich aan te passen door een hoeveelheid aan informatie tegelijkertijd te interpreteren?

De grote capaciteit van ons geheugen dreigt gevuld te worden met spam. We moeten er zorg voor dragen dat de volgekladde en regelmatig geciteerde bladzijdes uit ons geheugendagboek wel van tijd tot tijd beschouwd worden en dat we op de inhoud ervan reflecteren. Opschrijven leent zich hier bij uitstek voor. Een geschreven stuk over je leven geeft ruimte voor gedetailleerde verhalen en anekdotes, terwijl je ook reflecteert op jezelf en op de vragen waarom en hoe je je leven vandaag de dag vormgeeft.

Reflectie

De Duitse filosoof Arthur Schopenhauer gelooft dat ‘zoals de een zijn maag beschadigt met overeten en daarmee het gehele lichaam aantast, zo kan de ander zijn geest overladen en verstikken met een teveel aan voeding.’

Op die manier kan het onmogelijk worden om te reflecteren en hij gelooft dat het ‘alleen door reflectie [is] dat men kan verwerken wat men gelezen heeft’. Hieruit volgt dat we, in een wereld waar zoveel tegelijkertijd gebeurt, uitsluitend door middel van reflectie ons verleden en onze prestaties op waarde kunnen schatten. Hij concludeert dat ‘als men doorleest zonder overpeinzing, zal hetgeen wat gelezen is niet beklijven, maar voor het grootste deel verloren gaan.’

Het is dit verlies dat men redelijkerwijs het meest moet vrezen. We kunnen ons geheugen voor lief nemen, maar zonder het, zou het heden een zelfdestructief, kortstondig en uiteindelijk zinloos verlies zijn. We zouden louter op instinct leven en al het waardevolle dat ervaringen kunnen opleveren, zou ons onthouden worden. Zoals auteur van kinderboeken en autobiografe Lois Lowry stelt (en ik denk dat dit passend is, aangezien we met het meeste genoegen terugkijken op onze jeugdherinneringen):

“The worst part of holding memories is not the pain. It’s the loneliness of it. Memories need to be shared.”

 Over de auteur: Rebecca Coxon is freelance schrijver en onderzoeker voor BBC  documentaries.  

___________

Over ons: Story Terrace helpt klanten om samen met een professionele schrijver persoonlijke verhalen vast te leggen in prachtige boeken. Onze schrijvers hebben diverse achtergronden en interesses, maar delen één passie: het weergeven van personen aan de hand van beeldende anekdotes en levendige verhalen.